leestekens

hoofdstuk twee: het dubbele punt, en daarvan de gevolgen.

zie deze zin:

"het was wel fyn maar niet voor lang."

ik ben een van de zeer weinige auteurs die, niet altyd maar wel vaak, in dit soort van zinnen geneigd is een dubbele punt te zetten achter die "maar". het voordeel is, dat die dubbele punt een adempauze suggereert, waarna datgene dat volgt, in belangrykheid schynt toe te nemen. in eerste instantie kryg je dan, aldus:

"het was wel fyn maar: niet voor lang."

je voelt echter dat dit zeer onevenwichtig is, byna ondraaglyk. die dubbele punt veroorzaakt immers een te plotselinge pauze, een te gemakkelyk genomen pauze, waardoor dat eerste stuk zin over het tweede stuk gaat struikelen. om dit te voorkomen, moet je die adempauze van dat dubbele punt op voorhand aankondigen, wat byvoorbeeld zou kunnen met een gedachtenstreep:

"het was wel fyn - maar: niet voor lang."

dit begint al ietwat te vibreren. voor wie er vatbaar voor is, ontstaat hiermeê inderdaad een grotere stuwkracht.

    het volgende probleem is dan echter, lezers, dat op het einde van die zin het punt niet meer volstaat om die krachtige beweging terug stop te zetten. je kan niet met de blote vuist een rydende auto tot stilstand willen brengen; in bovenstaand voorbeeld wordt dat punt, wil ik zeggen, als het ware overrompeld door de snelle stapvaart die eraan voorafgaat.

    wat je daartegen zou kunnen beginnen, is een uitroepteken gaan halen - maar: een geïsoleerd uitroepteken is weinig ironisch, dwz weinig zelfbewust, en daarom misschien soms kinderachtig; kyk maar:

"het was wel fyn - maar: niet voor lang!"

logischerwys worden uitroeptekens meer zelfbewust, en meer stevig in de grond geheid, als je ze verdubbelt - maar dan moeten er wel zeker, ogenblikkelyk, drie puntjes achter, zodat je wél nog kan blyven ademen; twee uitroeptekens zonder meer, da's onmenselyk, da's totaal machinaal.

    het dubbele uitroepteken in combinatie met drie puntjes is inderdaad een van de zes uitvindingen van céline, die rond het onderwerp "leestekens" nu eenmaal nog altyd dé paus is, niks aan te doen:

"het was wel fyn - maar: niet voor lang!!..."

contextueel kan dit zeer zeker... je merkt dat de verteller er echt lol in krygt... de zin maakt een golfbeweging, die je doet uitkyken naar de volgende golf.

    neem je deze voorbeeldzin echter geïsoleerd, wars van context, dan zou ik opteren voor drie puntjes: doch zonder uitroeptekens, namelyk omdat deze zin inhoudelyk een teleurstelling wil uitdrukken, en er aan die zin op zichzelf dus niet te veel fanfare zou mogen zyn; na de plechtige aankondiging die wordt bewerkstelligd door de adempauze van het aandachtig geïnstalleerde dubbele punt, komen die drie puntjes er dan een beetje aangedrenteld als een droeve, schamele clownstrompet, met een suffe, jammere demper; er wordt, m.a.w., niét tegemoet gekomen aan de opgeroepen verwachting; wat dan gepast grotesk oogt...

"het was wel fyn - maar: niet voor lang..."

ja, die onderste versie is met zekerheid dé beste transcriptie. althans voor jonge auteurs; een volwassen auteur, wat ik nog nét niet ben, moet alles kunnen doen met alleen maar punten.