leestekens

II. de komma

II.6. uitbreidende komma na voegwoorden

onderhand zou ik, in deze reeks, eens moeten zien aan te vangen met het kapittel betreffende de puntkomma. maar: daar heb ik echtwaar byzonder veel schrik van - dat is, volgens my, een érg ingewikkelde kwestie... zodus, by wyze van extra-talming, toch eerst nog over die komma snel dit volgende;

we zagen reeds het verschil tussen deze twee zinnen:

"jan, die gek is, weet van niks."

versus

"jan die gek is, weet van niks."

die tweede zin, "jan die gek is", heeft grosso modo alleen maar nut als er meer dan één jan in voorraad is; de bepaling "die gek is", dient dan om aan te duiden dat het over alleen maar dié jan gaat.

ditzelfde, identificerende principe van de weggelaten komma, geldt ook na voegwoorden. aanschouw my, voor wie het wil, deze volgende twee zinnetjes;

1. ik ga dood, omdat ik niet wil leven.

2. ik ga dood omdat ik niet wil leven.

die eerste zin, "ik ga dood, omdat", geeft antwoord op twéé vragen; ten eerste: hoe gaat het met jou? ten tweede: hoe komt dat zo? dat zyn twee zelfstandige mededelingen. de twééde zin daarentegen, geeft antwoord op maar één vraag: hoe komt het dat jy doodgaat?

    dat verschil is erg groot. in die tweede zin gaat de verteller er vanuit dat zyn lezers reeds wéten dat hy gaat sterven. in die eerste zin, "ik ga dood, omdat", heeft die komma een emanciperend effect: het doodgaan, wordt eerst aan ons opgedist als een mededeling apart, geheel zelfstandig. wat daarop volgt, is, dankzy die komma, een stapvoetse, opnieuw geheel zelfstandige volgende gedachte. je zou van die komma zelfs probleemloos een punt kunnen maken, zo ver gaat het;

ik ga dood. omdat ik niet wil leven.

in myn eigen verfdoos zou ik daar echter, nog maar eens, voor de gedachtenstreep kiezen;

ik ga dood - omdat ik niet wil leven.

ook dààrzo kryg je twee aparte, zelfstandige mededelingen voor je neus - maar dan, als ik het juistheb, geserveerd met een beetje ongeduld. de vraag of de lezer wel of niet van dat doodgaan reeds op de hoogte is of was, wordt eigenlyk een beetje vernederd; "of jy nu wéét of ik doodga of niet, dat interesseert my niet erg - maar wat ik je wél wil vertellen, nu je het, dan wel zéker, weet, is dat dit komt omdat ik niet wil leven.

(opgelet; wie écht, in deze septembermaand, last heeft van dit soort van sombere, zelfdestructieve gedachten: bel eerst eens 1813...)