wat is jaloers - essay

(de lectuur hiervan is niét bestemd voor sir sam mc-nelis)

in de zeven afleveringen over shakespeare, vanaf binnenkort, met de paasvacantie, gratis op de radio, met name op klara, bespreken we iedere dag één der hoofdzonden - dat zyn er immers ook zeven. de meeste van deze zonden laten me tamelyk koud - alleen, lezers, de zonde van de jaloezie, "invidia", spreekt ons ten zeerste tot de verbeelding, toch?

    de zeven hoofdzonden komen als zodanig niet voor in de bybel, maar de jaloezie wel, die wordt met nadruk gehekeld in de tien geboden van johann mozes (afhankelyk van waar je de alinea's trekt, waren dat eigenlyk zeventien geboden...):"begeer niet de bezittingen van uw naaste; noch zyn vrouw, noch zyn dienstknecht, noch zyn ezel, noch zyn os."

     volgens dante alighieri (1265-1321) werden jaloerseriken in de hel als volgt gestraft: hun ogen werden dichtgenaaid met yzerdraad. in het latyn heet jaloezie immers, zoals reeds aangegeven, "invidia", komende van het werkwoord "in-videre": naar iets kyken met een kwaad oog.

     alleszins is de jaloezie de meest confronterende aller doodzonden. eenieder zal wel eens, met gemak zelfs, van zichzelve hebben toegegeven, heel eventjes lustig te zyn geweest, of hebzuchtig of hoogmoedig, of lui of kwaad. maar als het over jaloezie gaat, is het steeds de ànder die daar last van heeft; "ik ben nooit jaloers." waarom is dit zo? omdat iemand die jaloerse gevoelens ondergaat, zichzelf vernedert. zeggen:"ik ben jaloers", is hetzelfde als zeggen:"ik ben gefrustreerd."

     in waarheid heb ik nog nooit iemand gezien die voor jaloezie immuun is. anthony burgess (1917-1993) definieerde het kwaad op een middeleeuwse manier: als een zelfstandige, zich door tyd en ruimte voortbewegende entiteit, die, op eigen wil, in een mens naar binnen kan binnentreden, om er wat later ook weêr uit weg te dampen; alleszins geldt die beschryving voor jaloezie; jaloerse gevoelens kloppen volstrekt onverwacht by je aan - om je in beslag te nemen. waardoor je, als argeloos slachtoffer, warempel in tweeën splyt: je ene helft beseft dat dit beneên je waardigheid is, je andere helft maakt het daarom juist nog erger.

    vandaar dat jaloezie best worde aangeduid als "het groene monster." (inderdaad, lezers, ik spreek hier van "worde", de "conjunctief.") het "groen-ogige monster" van othello. shakespeares "othello" is zeker een standaardwerk op dit gebied maar dat het shakespeare zou zyn die jaloezie als allereerste ooit in de geschiedenis, "groen" zou hebben genoemd, is des fabels; de bron, zoals immers altyd, liggende by die vervelende oude grieken; in de medische verslagen der oud-griekse doctoren waren de uitdrukkingen "bleek" en "groen" onderling inwisselbaar; de oud-griekse doctoren meenden dat jaloerse mensen teveel gal produceerden, welk product aan de huid een lichtgroene teint zou verlenen.

     jaloezie staat evenwel voor kennis, met name voor zelfkennis. de jaloerse mens is immers paranoïde, er aldoor als de dood voor zynde, "iets niet te zullen weten," - en daar heeft hy doorgaans nog gelyk in ook! want wat wéét een mens? inzicht in de eigen domheid hetende het begin aller wysheid...

     dat mannelyke spermatozoïden meer levenskrachtig worden van zodra hun drager het vermoeden koestert, te worden bedrogen door zyn vrouw, is een geweten feit - doch recentelyk is tevens bewezen dat hoorndragers een verscherpt geheugen hebben, alsook - geen wonder ook - meer alerte zintuigen én een sterkere weêrstand.

     goethe adviseert ons om jaloezie te proberen om te buigen naar bewondering. dus de persoon op wie je jaloers bent, niet benyden, maar bewonderen. een schitterend advies!

     om by de germanen te blyven: ook heel erg is wat in het duits wordt aangeduid met de term "schaden-freude". plezier scheppen in het tenonderbrengen van de ander...

    in verband daarmeê, is er ook niks zo lollig als praten over andermans erkende jaloersheid. je kan niet iemand respecteren, én tegelyk van die persoon beweren dat hy of zy jaloers is. over iemands jaloersheid praten, is actief zyn ondergang nog meer aanwakkeren.

    "jaloerse aap" - een pracht-uitdrukking. het dier in zyn kot, het wakkere dier dat evenwel geen kant uit kan.

    de pyn van de "cuckold" - een allerlaatste erotische uitweg uit het langdurige huwelyk...