lectuur: frankenstein, part five

DOOD DOOR VUUR

Hoe dood je het Monster van Frankenstein? Superman krijg je natuurlijk klein met kryptoniet, het Belgische stripfiguurtje Steven Sterk, van Peyo, de maker van de Smurfen, kan je pas aanpakken als 'ie een seroeuze verkoudheid heeft. Dracula moet een houteren staaf door z'n hart, een weêrwolf kan pas dood middels een zilveren kogel (in het sprookje "De twee broêrs", door de vroeg negentiende eeuwse Gebroeders Grimm, is er ook, klaarblijkelijk, een zilveren kogel nodig om een heks te vermorzelen.) Maar voor het Monster bestaat er zo geen enkele gebruiksaanwijzing.

    Maar dood moét het; het wil zélf dood, nu Victor van de planeet af is; en, ja: de dood door verbranding, dat lijkt inderdaad de meest logische uitweg; de Gothic novel traditioneel gefascineerd zijnde door liefst de gruwelijkste beeltenissen van de inquisitie, met hoekstenen als het boek "The Monk" van Lewis en "The Italian" van Radcliff. Als een christelijke parabel over de strijd tussen goed en kwaad, kàn zo'n naar verlossing hunkerende slechterik als het Monster ook niet anders, dan een gratis ticketje door het vagevuur aanvaarden, met uitzicht op een zuivering van de ziel. "Of de Moderne Promotheus", zo luidt de ondertitel van dit werk - laat de titanen-zoon Promotheus nu ook, behalve een snoodaard, die uit klei van Beothië, een mens creëerde, ook een figuur zijn die naar de Goden trok, om daar het vuur te gaan stelen, om het aan de mensen door te geven - dit, enigszins tot ongenoegen van zowel Mary als Percy Shelley, die beiden tot de allereerste ideële vegatariërs ooit mogen worden gerekend; pas door de intrede van het vuur, kon de mens tot een vleeseter worden...

    "Ik zal mijn brandstapel beklimmen in triomf, en mij verheugen in de foltering der pijnigende vlammen. Het schijnsel van die grote brand zal wegsterven; mijn as zal door de wind in zee worden geblazen. Mijn geest zal in vrede rusten." Rusten, rusten - het goddelijke rusten...

    

RUST

Nu dat rusten zo vaak ter sprake schijnt te moeten komen, kan ik het niet laten om tussendoor een versje van Coleridge aan te halen, een grote leermeester voor Mary Shelley, en vooral iemand die, als opium-verslaafde, flink wat over dromen en slapen en rusten te vertellen had. Beginnende te schrijven aan haar boek, aan het meer van Genève, slingerden er boeken van Coleridge door de villa.

    Uit het gedicht "Correspondenties";

    "Wat zou ik graag, zoals de Indische Vishna, ronddrijven op een oneindige oceaan, binnenin de bloem van de lotus: om maar één keer om de paar miljoen jaar wakker te zullen worden, voor telkens één minuutje - enkel om in te zien, dat ik overnieuw voor een paar miljoen jaar inslapen ging..."

BRANDSTAPEL

In zijn eigen mooie Engels zegt het Monster:"I shall collect my own funeral pile." (Ik zal mijn eigen doodsbrandstapel bijeen verzamelen (zoals Jim Morrisson zingt in "Light my Fire":"The time to hesitate is through / No time to wallow in the mire ./ Try now, we can only lose / And our love become a funeral pyre." Al heeft deze songtekst er verder, bij nader inzien, toch niet zo héél erg veel meê te maken, eigenlijk;- vergiffenis!...) Waar het Monster, temidden van die oneindige ijsschotsen op de barre Poolzee, het goed droge brandhout voor zo'n sfeervolle stapel vandaan moet sprokkelen, is niet meteen duidelijk... Maar alleszins meet hij zichzelf daarmeê het portret van de martelaar aan. Wel een zeer perverse sint - een zelfmoordenaar! Maar hij deelt het lot van Jeanne Darc (sic): die ook, eerst, zeer dringend moest worden uitgevonden - om meteen daarna echter, nog méér dringend kapot te moeten, als een brandoffer aan God zelf. (*Iedereen schrijft altijd "D'arc", maar naar het schijnt is het eigenlijk "Darc"; "komende van Arc", dit kan niet; omdat er in de contreien van Nancy nergens ooit een "Arc" bestaan heeft - maar wél een gehucht genaamd Darc. Helaas, je moét meêgaan in de verkeerde spelling, of iedereen zegt dat jij degene bent die het verkeerd heeft - story of my life...)

DOOD IS DOOD

Shelley schijnt het gewoon niet over d'r hart te hebben gekregen om het Creatuur werkelijk te zién sterven. Wél mochten aan het Monster de àllerlaatste paar zinnen van het hele boek worden uitbesteed. Hij zegt nog letterlijk "Vaarwel!", en dan volgt:"Toen hij dit had gezegd, sprong hij door het raam van de hut op het ijsvlot, dat vlakbij het schip lag. Algauw werd hij meêgedragen door de golven, en zo verdween hij in de duistere verte." (In het Engels staat er eigenlijk:"Lost in darkness and distance"; "verloren in duisternis en verte," als een stukje songtekst van Joy Division...) Doorslaggevende uitvinders doen meestal meer dan één doorslaggevende uitvinding; Edgar Allen Poe is de creëerder van de detective én van het symbolistische griezelverhaal, Lewiss Carrol is de uitvinder van de Jabberwocky én van het beschermende stoffen boekomslag, Conan Doyle is de uitvinder van het genre van de "Lost Civilisation" én van de uitdrukking "licensed to kill"; Mary Shelley heeft dus ook, naast al haar andere vernieuwingen, het welbepaalde cliché van de thriller uitgevonde, volgens hetwelke de bozerik die het hele verhaal lang wordt opgejaagd, op het einde van alles toch wél nog in leven is - zodat het griezelen en gruwelen voor het publiek nog kan blijven voortbestaan, ook nà de vertoning. De oneindige Frankenstein-sequels van Hammer en Universal alleen al, lijken hierdoor gerechtvaardigd. Rider-Haggard schreef wel degelijk een "The Return Of She," Doyle zwichtte voor het Amerikaanse financiële overaanbod van geld en schreef, nadat Holmes al in een ravijn was gesukkeld, "The Return of Holmes." Lewis Carroll schreef met "Through the Looking Glass" een vervolg op Alice. Jim Morrisson hield na zijn dood een sequel achter de hand, door zijn waarachtige lijk nooit geattesteerd aangetroffen te laten worden.
    Curieus dat de later in haar leven nooit erg rijke Mary Shelley er nooit aan gedacht heeft om het Monster eens één keertje terug te roepen. Maar als we heel eerlijk zijn: het gedurige, bombastische zelfmoordvisioen is erg ingrijpend, zelfs als we het niet echt zien plaatsgrijpen, en na dat wegdrijven in "darkness and distance", zou een doodleuk toch nog eens terugkeren naar de beschaving, de inwendige logica van deze geschiendenis een drastische vorm van geweld aan doen. Naar winst hakende producenten krijgen àlles uitgelegd, maar de enige waarheid is, dat het Monster van Frankenstein toch écht wel dood is. En laat ons wel wezen: dood is dood.