maandag 8 mei 2017

column streekkrant editie kempen

WORTEL KOLONIE


Eén keer om de zoveel tijd staan de unieke zogenaamde weldadigheidskoloniën van Wortel en Merksplas in de belangstelling. Dit jaar is het zover, omdat men wil proberen om deze complexe domeinen erkend wil laten worden als Unesco Werelderfgoed. Dat is geen titel waar geld aan vast hangt, maar wel een onderscheiding die geen kwaad kan voor het toerisme. En daarom is de Warande van Turnhout op uiterst creatieve wijze aan het programmeren geslagen. Toneelgroep De Roovers komen show geven in de Wortelse velden, Marokkaanse acrobaten brengen spektakel in de kapel van Merksplas. Mijn lievelingsartiest naast Vaast Colson bouwt er een zwaluwnest. Er bovenal zijn er gelukkig ook informatieve expo’s en rondleidingen, die ons alles leren over de merkwaardige geschiedenis van de Koloniën.

Persoonlijk heb ik er een band mee, doordat mijn overgrootvader, Jef Cornelis, zijn levenlang bewaker was in de Kolonie. Eerst stond hij in Merksplas, in de meer strikte gevangenisafdeling. Na de oorlog kwamen er ook zogenaamde “zwarten” op zijn afdeling, al dan niet vermeende collaborateurs, in langdurige afwachting van hun proces. Mijn overgrootvader had compassie met sommigen van die mensen, en hielp hen om briefjes naar buiten te smokkelen. Hij vloog tegen de lamp en werd overgeplaatst naar Wortel, dat tevens zijn geboortedorp was. Die “straf” bleek bij nader inzien een zegen. Een rustiger bestaan nam zijn aanvang, temeer daar hij op de landbouwkundige afdeling terechtkwam; toezien bij het bieten plukken, het koeien melken. De kolonisten (zelf hoorden die niet graag het woord “landloper”) genoten er iets meer vrijheid. Doordat er te weinig bewakers waren voor te veel geïnterneerden, konden die bewakers niet zomaar de autoritaire baas uithangen; ze moesten het psychologisch aanpakken, en stonden dus dichtbij mekaar. Doorgewinterde landlopers kregen zelfs huishoudelijke taken bij de bewakers thuis; de tuin helpen opdirken, ja zelfs waren er kolonisten die de kinderen iedere dag van school gingen ophalen. Die eer ging dan wel maar enkel naar landlopers die beter gewassen en verzorgd waren…


Wie er alles over wil te weten komen, moet er de prachtige monografie van Toon Horsten op naslaan:“Landlopers”, verschenen bij uitgeverij Atlas, prachtig opgeluisterd met unieke foto’s, en bolstaand van pittige, persoonlijke verhalen - een klein monument op zich.

Geen opmerkingen: